Sześć pytań o dwujęzyczność

Z okazji Międzynarodowego Dnia Języka Ojczystego Bilingual House gościł w popularnym na Wyspach Brytyjskich Polskim Radiu Londyn. Zapraszam do wysłuchania nagrania audycji na dole strony lub do poczytania, o czym rozmawialiśmy.

1. Dlaczego warto przekazywać dzieciom wychowującym się poza Polską nasz język ojczysty i dbać o ich dwujęzyczność?

Jest wiele powodów przemawiających za wkładaniem wysiłku w przekazywanie naszym dzieciom języka polskiego.

• Dzięki temu, że mówimy do dziecka w naszym ojczystym języku nawiązujemy z nim głęboką więź i dajemy mu najlepsze wzorce językowe.
• Dajemy dziecku łączność z jego korzeniami oraz rodziną w Polsce.
• Dajemy mu narzędzie do poznawania kultury związanej z jego tożsamością.
• Poprzez dwujęzyczność zapewniamy mu wiele korzyści intelektualnych, m.in.: lepszą umiejętność blokowania niepotrzebnych bodźców, zwiększoną kreatywność, ułatwione uczenie się kolejnych języków.
• Także zapewniamy naszemu dziecku przewagę na rynku pracy.

2. Jak możemy sprawić, aby nasze dziecko czuło się równie swobodnie w języku polskim i w języku naszego otoczenia?

Recepta na dwujęzyczność w teorii jest bardzo prosta: wystarczy zapewnić dziecku częsty a najlepiej codzienny kontakt z dwoma językami oraz dać mu motywację do regularnego posługiwania się nimi.

W praktyce jednak sytuacja jest nieco bardziej złożona. Język otoczenia, np. angielski najczęściej zadba o siebie sam ze względu na to, że dziecko jest w nim zanurzone, odbywa w nim regularną edukację oraz zawiera większość przyjaźni.

Z językiem polskim wiąże się większy nakład pracy ze strony rodziców oraz samego dziecka. Rodzice od samego początku powinni otaczać swój język ojczysty szczególną opieką, aby zapewnić dwujęzyczności zrównoważony rozwój.

3. Jak rozwija się mowa dziecka dwujęzycznego?

Badania wykazują, że dzieci dwujęzyczne rozwijają mowę w podobnym tempie do dzieci jednojęzycznych. Nie ma więc potrzeby obawiać się, że mówienie do dziecka po polsku opóźni jego mowę.

Z drugiej strony nie pozwalajmy obarczać dwujęzyczności winą za opóźnienie rozwoju mowy lub zaburzenia mowy. W takiej sytuacji najlepiej nie zwlekać z wizytą u specjalisty.

Podczas konsultacji dla rodzin dwujęzycznych oraz warsztatów dla rodziców i nauczycieli „Dwujęzyczność łączy i daje moc”, które miałam już zaszczyt prowadzić w wielu miejscach w Europie, często spotykam się z pytaniem dotyczącym mieszania języków przez dziecko. Łączne używanie dwóch języków jest naturalnym zjawiskiem w dwujęzyczności. Ważne, aby rodzice dbali o czystość swojej polszczyzny i dawali dziecku jak najlepsze wzorce. Czasem jednak zbyt częste wtrącanie angielskich słów do polskich wypowiedzi dziecka może być sygnałem ubogości słownika w języku polskim, a nawet ostrzeżeniem przed zanikiem tego języka.

4. Czy do pełnej dwujęzyczności wystarczy, aby dziecko mówiło po polsku?

Samo rozumienie i mówienie po polsku jest już dla dziecka wychowującego się na obczyźnie ogromnym osiągnięciem. Powinniśmy być za ten sukces wdzięczni, ale także zadbać, aby dziecko znało język polski również w formie pisanej. Dzięki temu dziecko będzie miało szansę na samodzielne rozwijanie tego języka w swoim dorosłym życiu poprzez czytanie książek, czasopism, czy korzystanie z Internetu.

Tu zauważam ogromną rolę polskich szkół sobotnich, a także klubów polonijnych i nauczania indywidualnego jako sposobów na osiągnięcie pełnej dwujęzyczności u dziecka poprzez naukę czytania i pisania po polsku.

Pamiętajmy jednak, że uczniowie dwujęzyczni potrzebują innego podejścia oraz innych materiałów niż uczniowie jednojęzyczni. Priorytety w nauce języka polskiego powinny się u nich skupiać na osiągnięciu skuteczności w posługiwaniu się tym językiem, czyli:

• bogatego słownictwa i struktur gramatycznych,
• wyrazistości i zrozumiałości wypowiedzi ustnych i pisemnych,
• rozumienia tekstów zawierających przysłowia i związki frazeologiczne.

Często nauczyciele sami tworzą materiały do wykorzystania na lekcjach polskiego. Ja również oferuję moje autorskie materiały do bezpłatnego pobrania ze strony Bilingual House.

5. Czy sytuacja polonijnych rodzin na całym świecie jest podobna?

Też chciałam znać odpowiedź na to pytanie i w tym celu przeprowadziłam badanie “Skutecznie przekazać język polski”. Rozpowszechniane ono było wśród korzystających z serwisu Bilingual House rodzin polonijnych. Respondenci pochodzili z ponad 30 krajów rozmieszczonych na sześciu kontynentach. Pomimo ogromnego rozrzutu geograficznego napotykają oni na podobne problemy w dwujęzycznym wychowaniu. Najważniejszy z nich to obniżony prestiż języka polskiego.

Okazuje się jednak, że ogromna większość respondentów osiąga sukces w dwujęzycznym wychowaniu, czyli skutecznie przekazuje język polski kolejnemu pokoleniu, a także pozytywnie przeżywa przygodę z dwujęzycznym wychowaniem.

Oczywiście sukces ten nie pojawia się sam, tylko jest wynikiem celowych działań rodziców oraz przyjaznych dwujęzyczności warunków, w jakich prowadzone jest dwujęzyczne wychowanie.

6. Jakie warunki zapewniają skuteczne przekazanie języka ojczystego w rodzinie polonijnej?

Skutecznemu przekazaniu języka ojczystego w warunkach dwujęzyczności sprzyja:

• współpraca i wzajemne wsparcie partnerów
• szeroka, aktualna i praktyczna wiedza rodziców dotycząca dwujęzyczności
• dwujęzyczność rodzica

zachęcam wszystkich czytelników do doskonalenia drugiego języka przy jednoczesnym pielęgnowaniu polszczyzny oraz do dawania sobie prawa do bycia osoba dwujęzyczną, ponieważ zbliża nas to do naszych dzieci.

• konsekwencja w zwracaniu się do dziecka w naszym języku ojczystym – dyscyplinujemy się, aby dziecko otrzymywało do nas jak najlepsze wzorce.
• wychowanie w dwukulturowości, czyli poszanowaniu kultury polskiej i brytyjskiej
• wykorzystywanie dialogu jako głównego sposobu przekazywania języka polskiego – rozmawiajmy, czytajmy z dziećmi, spędzajmy wspólnie czas, a ograniczajmy media elektroniczne.

Zachęcam Was do zgłaszania się do mnie ze swoimi wątpliwościami i pytaniami, które są dla mnie zawsze wielką inspiracją przy tworzeniu strony Bilingual House oraz planowaniu warsztatów „Dwujęzyczność łączy i daje moc”.

Z okazji Międzynarodowego Dnia Języka Ojczystego Bilingual House gościł w Polskim Radiu Londyn. Zapraszam do wysłuchania audycji.