Dwujęzyczność dzieci starszych to temat trzeciej odsłony poradnikowego cyklu „Podwójna moc doświadczeń dla dwujęzyczności” opartego na Waszych zapytaniach.
Przeczytajcie kolejny list, który do nas napłynął. Może odnajdziecie w nim swoją historię?
Anna, Australia
Mój syn na 5,5 roku, urodzony w Australii, obydwoje z mężem jesteśmy z Polski i mówimy do niego po polsku, a mimo to syn odpowiada do nas głównie po angielsku, czasem miesza 2 języki, ale generalnie ciężko mu mówić po polsku. Mój syn zaczyna teraz szkołę, więc boję się, że już w ogóle nie będzie chciał mówić po polsku, a bardzo bym chciała, żeby jednak znał swój ojczysty język. I stąd moje pytanie: jak zachęcić go do mówienia po polsku? Czytamy mu po angielsku, bo sam wybiera takie książki. Jak odpowiada po angielsku, to zwracam mu uwagę, żeby powiedział po polsku, ale czasem dajemy mu odpowiadać też po angielsku.
Anno, dziękujemy za przesłanie Twojego pytania dotyczącego dwujęzyczności. Problemy przez Ciebie opisane są dość często spotykane w rodzinach dwujęzycznych w momencie, kiedy dziecko rozpoczyna edukację w języku otoczenia.
Najpierw kilka słów teorii dwujęzyczności 😊
Dwujęzyczność jest zjawiskiem dynamicznym, czyli zmiennym. Języki mogą być rozwinięte w różnym stopniu i zakresie oraz używane w różny sposób. Pomiędzy językami w dwujęzyczności może występować zmienna relacja zwana dominacją językową. Właśnie w dążeniu do osiągnięcia równowagi między językami, czyli kształtowaniu dominacji językowej tkwi klucz do rozwijania dwujęzyczności u dzieci. Najprostszy test na dominację językową, to podsłuchanie języka, w którym bawi się dziecko, kiedy jest samo. Język dominujący to język, w którym mówią misie i inne zabawki. Jeśli dzieci chodzą do przedszkola i szkoły, to językiem dominującym najczęściej będzie język tam używany np. angielski, co jest zupełnie naturalne. Lecz czasem dominacja języka otoczenia może przytłaczać, a w skrajnych przypadkach nawet zagrażać drugiemu językowi, czyli w naszym przypadku polskiemu. Zadaniem rodziców jest tu obserwowanie obu języków i dążenie do osiągnięcia równowagi między nimi. Poczytaj o naszych doświadczeniach z regulowaniem dominacji językowej w dwujęzyczności 🙂
Anno, w sytuacjach podobnych do tej opisanej w Twoim liście wszelkie wysiłki rodziców w zakresie wychowania językowego powinny być skierowane na język zdominowany (u Was polski), aby wesprzeć jego rozwój i zapobiec jego zanikowi. Inaczej istnieje ryzyko, że Twój syn przestanie mówić po polsku, czyli aktywnie posługiwać się tym językiem. Rozumienie w początkowych etapach będzie zachowane, ale z czasem także kompetencja w tym zakresie może zacząć spadać aż do zupełnego zaniku języka. Niestety może to oznaczać także koniec dwujęzyczności 🙁 Takie przypadki są w dwujęzyczności znane i mamy nadzieję, że dzięki informacjom zawartym w tym poście Tobie oraz innym czytelnikom uda się tego scenariusza uniknąć.
Czas na praktykę dwujęzyczności 😊
Ale jak to zrobić? Jak przełożyć teorię dwujęzyczności na praktykę dwujęzyczności? Tym właśnie zajmuję się w mojej pracy od ponad 6 lat wspierając rodziny wielojęzyczne z całego świata. Na kursach i konsultacjach wspólnie odkrywamy skuteczne sposoby na dwujęzyczność, które zadziałają w każdym domu.
Anno, zobacz, jak krok po kroku przełożysz teorię na praktyczne działanie w Twoim domu.
- Zacznij od siebie. Dyscyplinuj się i zawsze mów do synka po polsku. Motywuj do tego też męża. Najskuteczniejszy jest wspólny front działania!
- Oprócz tego, żeby będziesz mówić do dziecka konsekwentnie tylko po polsku, będziesz także parafrazować jego mieszane, zawierające błędy lub sformułowane po angielsku wypowiedzi. W odpowiedzi na taką wypowiedź synka wykażesz zrozumienie treści i zamienisz to samo zdanie na polski:
Np.
– Chcesz poczytać teraz książkę?
– Not now.
– Chcesz powiedzieć, że nie chcesz TERAZ czytać?
– Chcę się bawić.
– Super! Pobawimy się razem?
Metodą parafrazy w sposób pozytywny dasz synkowi sygnał, że oczekujesz od niego mówienia po polsku i dasz mu wzorzec, jak jego wypowiedzi powinny brzmieć. Jednocześnie podtrzymasz dialog między Wami, co jest niezwykle ważne dla Waszej relacji. A może jak w przykładzie powyżej Twoje dziecko w pewnym momencie się przestawi na polski? Przy konsekwentnym stosowaniu parafrazy i intensywnej stymulacji językiem polskim jest duża szansa, że tak właśnie się stanie.
- W kolejnym kroku zadbasz o stymulację. Najprostszym sposobem na skuteczne wsparcie słabszego języka jest wykorzystanie czasu, kiedy dziecko nie chodzi do szkoły – wakacje, weekendy, popołudnia i bombardowanie go językiem polskim. Intensywna stymulacja językiem sprawi, że uzyskacie większą równowagę między językami w Waszej dwujęzyczności. Liczy się tu każda minuta, więc zadbaj, aby czas w samochodzie czy podczas jedzenia posiłków umilały Wam polskie piosenki lub bajki do słuchania. Audiobooki to też świetny pomysł na połączenie edukacji językowej (efektem jest np. wzbogacenie słownictwa) z ułatwionym zasypianiem. Kiedy macie chwilę, bawcie się w zabawy wyobrażeniowe, w których bohaterowie mówią (oczywiście po polsku). Nie bój się mocno wczuwać w zabawę i udawać różne głosy i szalone przygody. To jeszcze bardziej uatrakcyjni Wasz czas spędzany z językiem polskim.
Wykorzystuj wszystkie dostępne pomoce, ale spraw, żeby były one atrakcyjne dla twojego dziecka. Np. w lokalnie dostępne gry planszowe można z powodzeniem grać po polsku. Zobacz, jakie gry się u nas sprawdzają 😊
Przystosowywanie łatwo dostępnych na emigracji gier do zabaw po polsku
Nie zmuszaj synka do czytania polskich książek, które nie odpowiadają jego zainteresowaniom, ale wprowadź zasadę, że czytacie tylko po polsku. Jeśli lubi np. dinozaury – kup kilka książek po polsku o tej tematyce. Pozwól mu samemu wybrać materiał do Waszej lektury. Mój syn (4,5) kiedyś powiedział, że woli, jak mama czyta, bo polskie książki są fajniejsze. Dołączyłam do kilku polskich grup dla rodziców na FB, śledzę, jakie książki są polecane w dwujęzyczności, a także popularne i kupuję te, które są pięknie wydane i interesujące dla niego.
Masz do dyspozycji gry planszowe, książki, audiobooki, muzykę, czy nawet polskie filmy na DVD. Sprawdź też, ile zasobów jest w Internecie. Aplikacja TVP VOD oferuje szeroki wybór ciekawych i wartościowych współczesnych programów dla dzieci. Możecie tam także wspólnie obejrzeć programy, które pamiętasz ze swojego dzieciństwa jak np. „Pan Tik Tak” czy „Domowe przedszkole”.
- Dbaj o zapewnienie dziecku licznych okazji do używania języka polskiego – video-rozmowy z kuzynami i dziadkami z Polski, innymi dziećmi mówiącymi po polsku. Im większy i szerszy kontakt z językiem – tym lepiej dla Waszej dwujęzyczności.
Powodzenia i daj nam znać, kiedy tylko pojawią się pierwsze dwujęzyczne sukcesy!
Aneta Nott-Bower i Magda Szczepaniak
Jeżeli wśród Waszych znajomych są rodzice, którym nasze rady dotyczące dwujęzyczności mogą być pomocne, podzielcie się z nimi tym artykułem 🙂
Poniższe kursy mogą być dla Was dodatkowym wsparciem – ZAPRASZAMY!
Wsparcie w dwujęzycznym wychowaniu
- Zajęcia online dla dzieci dwujęzycznych rozwijające komunikację w języku polskim i kształtujące polską wymowę
- Kurs online dla rodziców, nauczycieli dzieci dwujęzycznych „Dwujęzyczność łączy i daje moc”
- Konsultacje indywidualne online dla rodzin dwu- lub wielojęzycznych „Bilingual Family”, podczas których konstruujemy plan działania mający na celu wzmocnienie kompetencji bilingwalnej u dziecka lub aktywację języka polskiego. Plan ten jest wysoce praktyczny i opiera się na kształtowaniu odpowiedniej postawy rodziców, wprowadzeniu zmian w codziennym funkcjonowaniu rodziny oraz odpowiednio ukierunkowanych zabaw.
- W przygotowaniu jest kurs online pod roboczym tytułem „Wymowa polska dla dzieci dwujęzycznych”. Premiera nowego kursu już wkrótce!
Nauka języka polskiego dla dorosłych www.magdaszczepaniak.com
- „Polish at home” – Kurs języka polskiego dla początkujących (online), przygotowany specjalnie dla rodziców, którzy chcą nauczyć się czytać i mówić po polsku do swoich dzieci, a przez to dodatkowo wspierać ich dwujęzyczność. Program kursu pokrywa się z domową rutyną, z charakterystycznymi sytuacjami z życia rodziny, a każdy moduł zawiera praktyczne sformułowania i ćwiczenia dotyczące poszczególnych czynności, jak przygotowywanie i jedzenie posiłków, sprzątanie, sport, zabawa, czy czytanie.
